Głębokie Глыбокае גלובוקי Koordynatorem miejscowości jest: Кастусь Шыталь
Głębokie Глыбокае גלובוקי - Wielka synagoga
Pierwsza synagoga w Głębokiem została zniszczona pożarem przed 1742 rokiem.
Zgodnie z ówczesnym zwyczajem rzymsko-katolicki biskup wileński Michał Zienkowicz zezwolił głębockim
Zydom na zbudowanie nowej.
"Po zniszczeniu przez pożar synagogi skłoniliśmy się i raczyli dać na prośbę Zydów, szczególnie na instancję zamożnych, nasze przyzwolenie na zbudowanie i wzniesienie nowej. Niniejszym listem zezwalamy Zydom Głębockim w miejscu szczególnem i zasadniczo od kościoła, ma się rozumieć, oddalonem, tam gdzie dawna stała, jedną synagogę czyli bożnicę wźnieść, jednak niepodobną do kościoła, t.j. bez wież, o niewysokim dachu i wysoko się nie wnoszącą, aby znikąd nie wydawała się podobna do kościoła, w której swe modły odprawiać mają..." (cyt. za: Otton Hedemann. Głębokie (szkic dziejów). Wilno, 1935, s. 30-31).
Wielka Synagoga mieściła się w żydowskiej religijnej dzielnicy, położonej na południe od rynka, pomIędzy rynkiem a strumieniem nazywanym Mikitką, przy ulicy, która zaczynała się w rynku i wiodła na południe, nosząc nazwy: od końca XVII do połowy XIX wieku - Dworną, następnie Dokszycką, w 1921-1939 - Warszawską.
W tradycji ustnej w okresie międzywojennym przechowało się podanie o tym, że w latach 60-ch XIX wieku Wielka Synagoga była ponownie odbudowywana lub przebudowywana, i że drewno na budowę rzekomo ofiarował w 1862 roku przeor oo. karmelitów bosych o. Pankracy Kruszyński. Budowa lub przebudowa miała być skończona w 1870 roku, natomiast Aron-ha-Kodesz sprowadzony do synagogi w 1875 roku. (Mojżesz Chawes. Rzeźba artystyczna w bożnicy//Ziemia Dziśnieńska. Dwimiesięcznik krajoznawczo-łowiecko-literacki, Nr. 2, listopad-grudzień 1931, s. 10-11). Ta informacja jeszcze potrzebuje potwierdzenia w źródłach archiwalnych.
Wielka Synagoga była w części drewniana, w części murowana. Na zdjęciach zgliszcza po spaleniu synagogi widać resztki muru z cegły i polnych kamieni, co jest charakterystycznym dla XVIII wieku.
Synagoga została spalona w lipcu 1944 roku w czasie odwrotu wojsk niemieckich, kiedy Niemcy celowo niszczyli miejską zabudowę.
![](upload/6f19063d9adcd2b76609c29d5016b7f1.jpg)
![](upload/a22bbe1261f86a4c110c94a45a88af52.jpg)
![](upload/4f03cdacb24097e3497111724be7bfa1.jpg)
![](upload/c5fc51f4de0b3f0913b17025a4063f7a.jpg)
![](upload/82b9960239ea7435be49d48c66a83692.jpg)
![](upload/45d13124004dafadd1861adfb3912e1b.jpg)
![](upload/c128e9a1fc3cad84e865d97d233291e3.jpg)
Fasada Wielkiej Synagogi (rysunek) 1929 rok. Zbiory Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk.
![](upload/6cd1b17e893cd0eb08641222e0c0ac47.jpg)
![](upload/173b01b98433047c199263eef2cfd65a.jpg)
![](upload/e67754b2b877e1b4e9f4ca94df96c18f.jpg)
"Po zniszczeniu przez pożar synagogi skłoniliśmy się i raczyli dać na prośbę Zydów, szczególnie na instancję zamożnych, nasze przyzwolenie na zbudowanie i wzniesienie nowej. Niniejszym listem zezwalamy Zydom Głębockim w miejscu szczególnem i zasadniczo od kościoła, ma się rozumieć, oddalonem, tam gdzie dawna stała, jedną synagogę czyli bożnicę wźnieść, jednak niepodobną do kościoła, t.j. bez wież, o niewysokim dachu i wysoko się nie wnoszącą, aby znikąd nie wydawała się podobna do kościoła, w której swe modły odprawiać mają..." (cyt. za: Otton Hedemann. Głębokie (szkic dziejów). Wilno, 1935, s. 30-31).
Wielka Synagoga mieściła się w żydowskiej religijnej dzielnicy, położonej na południe od rynka, pomIędzy rynkiem a strumieniem nazywanym Mikitką, przy ulicy, która zaczynała się w rynku i wiodła na południe, nosząc nazwy: od końca XVII do połowy XIX wieku - Dworną, następnie Dokszycką, w 1921-1939 - Warszawską.
W tradycji ustnej w okresie międzywojennym przechowało się podanie o tym, że w latach 60-ch XIX wieku Wielka Synagoga była ponownie odbudowywana lub przebudowywana, i że drewno na budowę rzekomo ofiarował w 1862 roku przeor oo. karmelitów bosych o. Pankracy Kruszyński. Budowa lub przebudowa miała być skończona w 1870 roku, natomiast Aron-ha-Kodesz sprowadzony do synagogi w 1875 roku. (Mojżesz Chawes. Rzeźba artystyczna w bożnicy//Ziemia Dziśnieńska. Dwimiesięcznik krajoznawczo-łowiecko-literacki, Nr. 2, listopad-grudzień 1931, s. 10-11). Ta informacja jeszcze potrzebuje potwierdzenia w źródłach archiwalnych.
Wielka Synagoga była w części drewniana, w części murowana. Na zdjęciach zgliszcza po spaleniu synagogi widać resztki muru z cegły i polnych kamieni, co jest charakterystycznym dla XVIII wieku.
Synagoga została spalona w lipcu 1944 roku w czasie odwrotu wojsk niemieckich, kiedy Niemcy celowo niszczyli miejską zabudowę.
W 2020 roku obok miejsca, gdzie stała synagoga, został postawiony
kamień z wizerunkiem spalonej bożnicy i pamiątkowym napisem.
![](upload/6f19063d9adcd2b76609c29d5016b7f1.jpg)
Rysunek
fasadu Wielkiej synagogi, 1916 rok. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, sygn IS PAN 0000147615.
Na rysunku są widoczne drzwi, obite deskami w kształcie rombu, które w latach 20-ch zostały
zamienione na drzwi, częściowo oszklone i z wizerunkami Gwiazdy Dawida.
![](upload/a22bbe1261f86a4c110c94a45a88af52.jpg)
Synagoga w
latach 1910-ch. Zródło: Muzeum Narodowe w Warszawie, DI 16609 MNW.
![](upload/8320a00863f01690a9eb06090a978c23.jpg)
![](upload/8320a00863f01690a9eb06090a978c23.jpg)
Fot.
Jerzy Raczyński, 1916 rok. Muzeum Narodowe w Warszawie, DI 16610 MNW.
![](upload/4f03cdacb24097e3497111724be7bfa1.jpg)
Synagoga
w latach 20-ch. Zródło: Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne, 1135-3-449.
![](upload/5512ec947aec6c4799bf43658da37e7f.jpg)
Synagoga w latach 20-ch. Zródło: Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne, 1135-3-449.
![](upload/252a01a8e1662714b636afd3e309d47a.jpg)
Synagoga, ok. 1924 roku. Fot. Jerzy Dulewicz. Zródło: Józef Szukiewicz. Przewodnik turystyczny po Wileńszczyźnie i Nowogródczyźnie. Wilno, 1934.
![](upload/5512ec947aec6c4799bf43658da37e7f.jpg)
Synagoga w latach 20-ch. Zródło: Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne, 1135-3-449.
![](upload/252a01a8e1662714b636afd3e309d47a.jpg)
Synagoga, ok. 1924 roku. Fot. Jerzy Dulewicz. Zródło: Józef Szukiewicz. Przewodnik turystyczny po Wileńszczyźnie i Nowogródczyźnie. Wilno, 1934.
![](upload/c5fc51f4de0b3f0913b17025a4063f7a.jpg)
Plan
części zespołu synagogalnego w Głębokiem. Literą "B" jest oznaczona Wielka Synagoga. Zbiory
Archiwum Akt Nowych, Warszawa, sygn. 2/9/0/5.5/l. 2564.
![](upload/82b9960239ea7435be49d48c66a83692.jpg)
![](upload/45d13124004dafadd1861adfb3912e1b.jpg)
Artykuł
o synagodze w czasopiśmie, wydawanych przez uczniów Gimnazjum im. Unil Lubelskiej w Głębokiem.
(Mojżesz Chawes. Rzeźba artystyczna w bożnicy//Ziemia Dziśnieńska. Dwimiesięcznik
krajoznawczo-łowiecko-literacki, Nr. 2, listopad-grudzień 1931, s.
10-11)
![](upload/c128e9a1fc3cad84e865d97d233291e3.jpg)
Fasada Wielkiej Synagogi (rysunek) 1929 rok. Zbiory Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk.
![](upload/6cd1b17e893cd0eb08641222e0c0ac47.jpg)
Synagoga w latach 30-ch. Zródło: Maria i Kazimierz Piechotkowie. Bożnice
drewniane.
![](upload/173b01b98433047c199263eef2cfd65a.jpg)
Fragment wnętrza. Aron-ha-Kadesz. Fot. Jerzy Hoppen.
Zbiory Litewskiego Narodowego Muzeum Sztuki.
![](upload/24cf52ad57ae1b0d63e5ed8b8f0bd3b6.jpg)
![](upload/24cf52ad57ae1b0d63e5ed8b8f0bd3b6.jpg)
Fragment
wnętrza. Fot. Jerzy Hoppen. Zbiory Litewskiego Narodowego Muzeum
Sztuki.
![](upload/e67754b2b877e1b4e9f4ca94df96c18f.jpg)
Miejsce po spalonej przez wycofających się Niemców Wielkiej
synagodze. Fragment zdjęcia lotniczego, lipiec 1944. Zbiory National Archiwum and Record
Administration, USA.
![](upload/3bf41a440d010349712ff12d8e5a0571.jpg)
Jehuda Jungielson na ruinach synagogi po pożarze od rąk niemieckich
najeźdców. Lata 40-e XX wieku. Widoczne mury z czerwonej cegły i kamienia polnego, pochodzące z
XVIII w. Zdjęcie ze źbiorów D. Rotman.
Opr. KSz
2024-01-15 20:40:48 history